Njerëzit kanë shumë më tepër se pesë shqisa! Janë më shumë se 18 të tilla
Shko përtej prekjes, shijes, erës, zërit dhe shikimit.
Shumica e njerëzve e konsiderojnë të mirëqenë vetëm aftësinë e shikimit, prekjes, nuhatjes, shijes dhe dëgjimit – por jo shkencëtarët, ata nuk e mendojnë kështu. Gjetjet e fundit sugjerojnë se mund të kemi aftësi për të cilat nuk na ka vajtur në mendje më parë.
Sot zbulova se njerëzit kanë më shumë se pesë shqisa. Rezulton, se ka të paktën edhe nëntë shqisa të tjera dhe shumë studiues mendojnë se ka më shumë se dyfishi i kësaj. Përkufizimi i zakonshëm i një “shqise” është:
“Çdo sistem që përbëhet nga një grup i llojeve të qelizave ndijore që i përgjigjen një fenomeni specifik fizik dhe që korrespondon me një grup të veçantë të rajoneve brenda trurit, ku sinjalet merren dhe interpretohen.”
Atëherë po ju rendisim shqisat njerëzore si më poshtë:
1. Shikimi
Kjo teknikisht është me dy shqisa duke pasur parasysh dy llojet e dallueshme të receptorëve të pranishëm, një për ngjyrën (kone) dhe një për shkëlqimin (shufrat).
2. Shija
Mund të argumentoni se kjo duhet të llogaritet për pesë shqisa në vetvete për shkak të llojeve të ndryshme të receptorëve të shijes: e ëmbël, e kripur, e thartë, e hidhur dhe umami). Por përgjithësisht konsiderohet si një sens.
Receptorët umami zbulojnë aminoacidin glutamat, e cila është një shije që zakonisht gjendet tek mishi dhe disa aromatizues artificialë. Shija, ndryshe nga shikimi, është një ndjenjë e bazuar në një reaksion kimik.
3. Prekja
Prekja është zbuluar se dallohet nga sensorët e presionit, temperaturës, dhimbjes dhe madje edhe kruarjes.
4. Presioni
Kuptimi i dukshëm është i qartë.
5. Kruajtja
Çuditërisht, ky është një sistem sensori i veçantë nga shqisat e tjera të lidhura me prekjen.
6. Termoceptimi
Aftësia për të ndjerë nxehtësinë dhe të ftohtin. Kjo gjithashtu ka më shumë se një kuptim, e kjo jo vetëm për shkak të dy receptorëve (i nxehtë dhe i ftohtë), por edhe pasi ekziston një lloj termoceptori krejtësisht i ndryshëm, për sa i përket mekanizmit për zbulimin, në tru. Këta termoceptorë në tru përdoren për monitorimin e temperaturës së brendshme të trupit.
7. Tingulli
Zbulimi i dridhjeve në ambiente të tilla si ajri ose uji që janë në kontakt me tamburet e veshit tuaj.
8. Aroma
Edhe kjo është një tjetër sensor që lidhet me një reaksion kimik. Kjo ndjenjë kombinohet me shijen për të prodhuar aromë.
9. Përceptimi
Kjo shqisë ju jep aftësinë për të gjetur vendndodhjen e pjesëve të trupit tuaj. Është një nga gjërat që oficerët e policisë provojnë kur ndalojnë dikë pasi mendojnë se po e nget makinën në gjendje të dehur. Testi “mbyll sytë dhe prek hundën” e provon këtë sens.
Kjo ndjenjë përdoret gjatë gjithë kohës në mënyra të vogla, si p.sh. kur ju kruhet këmba dhe ju nuk shikoni në drejtim të këmbës apo vendit ku ju kruhet, por dora juaj e gjen vetë atë.
10. Sensorët e tensionit
Këto gjenden në muskujt tuaj dhe i lejojnë trurit aftësinë për të monitoruar tensionin e muskujve.
11. Dhimbja
Kjo më parë konsiderohej si rezultat i mbingarkesës së shqisave të tjera, të tilla si prekja. Por tani është parë si sistemi i tij unik ndijor. Ekzistojnë tre lloje të dallueshëm të receptorëve të dhimbjes: lëkurore (lëkurë), somatike (kocka dhe nyje) dhe organe të brendshme (organe të trupit).
12. Ekuilibrioceptimi
Ndjesia që ju lejon të mbani ekuilibrin tuaj dhe të ndjeni lëvizjen e trupit në drejtim të përshpejtimit dhe ndryshimeve të drejtimit. Ky sens lejon gjithashtu perceptimin e gravitetit.
Ky sistem ndijor gjendet në veshët tuaj të brendshëm dhe quhet sistemi labirint vestibular. Kushdo që ka pasur ndonjëherë këtë kuptim e di se sa e rëndësishme është. Zhvendosja nga një vend në tjetrin pa ndihmë është gati e pamundur.
13. Receptorët e shtrirjes
Gjendet në mushkëri, fshikëz, stomak dhe traktin gastrointestinal. Një lloj i receptorëve të shtrirjes që ndjen zgjerimin e enëve të gjakut është gjithashtu i përfshirë shpesh në dhimbje koke.
14. Kemoreceptorët
Këto shkaktojnë një zonë të medulës në tru që është e përfshirë në zbulimin e hormoneve dhe ilaçeve të transmetuara nga gjaku. Është gjithashtu i përfshirë në refleksin e të vjellave.
15. Etja
Ky sistem pak a shumë lejon trupin tuaj të monitorojë nivelin e tuaj të hidratimit, kështu që trupi juaj e di se kur duhet t’ju thotë të pini.
16. Uria
Ky sistem lejon trupin tuaj të zbulojë kur keni nevojë për të ngrënë diçka.
17. Magnetoreceptimi
Aftësia për të zbuluar fushat magnetike. Ky sens është kryesisht i dobishëm në sigurimin e një sensi drejtimi kur zbulon fushën magnetike të Tokës.
Ndryshe nga shumica e zogjve, njerëzit nuk kanë një magnetizim të fortë. Sidoqoftë, eksperimentet kanë demonstruar se ne e kemi tendencën e të pasurit një farë sensi të fushave magnetike. Mekanizmi për këtë nuk është kuptuar plotësisht; është teorizuar se kjo ka të bëjë me depozitat e hekurit në hundët tona. Njerëzve të cilëve u bëhet implantim magnetik është treguar të kenë një magneticeptim shumë më të fortë se njerëzit pa to.
18. Koha
Këtu ka vend për debat. Asnjë mekanizëm i veçantë nuk është gjetur që të vërtetojë se njerëzit mund perceptojnë kohën me anë të shqisave. Sidoqoftë, të dhënat eksperimentale kanë treguar që njerëzit kanë një sens të saktë dhe befasues të kohës, veçanërisht kur janë më të rinj.
Mekanizmi që ne përdorim për këtë duket të jetë një sistem i shpërndarë që përfshin lëvozhgën cerebrale, trurin e vogël dhe ganglionet bazale. Mbajtja afatgjatë e kohës duket se monitorohet nga bërthamat suprakiazmatike (përgjegjëse për ritmin cirkadian). Mbajtja afatshkurtër trajtohet nga sisteme të tjera qelizore.
Nga: Daven Hiskey
https://www.considerable.com
0 Comments