Në këto ditë vape, me temperaturat që po shkojnë mbi 40 gradë C kushdo që jeton në Tiranë e di mirë se një kondicioner funksional është thelbësor.

Çdo verë dëgjojmë lajme për njerëz që kanë goditje në zemër për shkak të nxehtësisë së madhe që vjen si pasojë e klimës mesdhetare por edhe prej betonizimit të tepruar që ka pësuar qyteti ynë. Shpesh, këto goditje të nxehtësisë janë vdekjeprurëse. Kondicioneri jua  mund të jetë fjalë për fjalë ndryshimi midis jetës dhe vdekjes. Kushdo që shijon komoditetet e një shtëpie të lezetshme, i detyrohet mirënjohjen e tij disa burrave që ndryshuan mënyrën se si jeton shoqëria moderne sot.

Kush e shpiku ajrin e kondicionuar?

Format e papërpunuara të ajrit të kondicionuar kanë ekzistuar për shekuj, megjithatë, kur Willis Carrier shpiku njësinë e parë funksionale të ajrit të kondicionuar, ajo na ndryshoi rrënjësisht mënyrën e jetesës (për hir të së vërtetës, një shpikje që tek ne erdhi me shumë vonesë). Në vitin 1902, Carrier po qëndronte në një platformë treni në Pittsburgh, kur kuptoi se ai mund ta thante ajrin duke e kaluar atë përmes ujit për të krijuar mjegull, e cila më pas do ta lejonte atë të kontrollonte lagështinë dhe lagështinë e ajrit.

Shpikja e njësive portative AC

Edhe pse Willis Carrier është kredituar kryesisht për shpikjen e kondicionerit modern, Frederick Jones, një afrikano-amerikan, shpiku njësinë e parë portative të ajrit të kondicionuar. Shpikja e tij u përdor kryesisht në spitalet ushtarake në terren për t’i mbajtur ushtarët e plagosur rehat ndërsa ata shëroheshin nga lëndimet e marra gjatë luftimeve. Jones kishte të paktën 60 patenta për shpikje të ndryshme duke përfshirë ftohjen për kamionët e transportit të ushqimit.

Mënyra alternative në Antikitet

Nuk ka dyshim se romakët e lashtë ishin mjeshtër të arkitekturës dhe një nga projektet e tyre të mrekullueshme ishin ujësjellësit. Ato ishin mjete për të transportuar ujin nga një vend në tjetrin, duke arritur një furnizim të rregullt dhe të kontrolluar me ujë për të plotësuar nevojat bazë të njerëzve, vaditjen e kulturave bujqësore, shatërvanët, banjat e mëdha publike dhe vilat private.

Por jo vetëm kaq, Romakët e përdorën këtë shpikje për të mbajtur shtëpitë e tyre të freskëta gjatë muajve të verës duke aplikuar një sërë trukesh arkitekturore që siguronin një lloj forme të ajrit të kondicionuar. Ata pomponin ujë të ftohtë nga ujësjellësat nëpër muret e shtëpive të njerëzve të elitës për të freskuar banesat e tyre gjatë muajve të verës. Ata gjithashtu ndërtuan shatërvanë në sheshe të shumta për të freskuar ambientin për qytetarët.

Edhe pse veçanërisht të lidhura me romakët, ujësjellësit u krijuan shumë më herët në Greqi, Egjipt, Lindjen e Afërt dhe nënkontinentin Indian, si një sistem ujitjeje. Megjithatë, ishin romakët të cilët ishin të parët që përdorën ujësjellësit si sistem natyror ftohës.